SEVAL&UÇKUN
Parkinson Nedir
Parkinson genellikle 50 yaşından sonra ortaya çıkan nadiren 40 yaşın altında beliren yavaş ilerleyen bir klinik tablodur. Parkinson daki en önemli belirtilerden birisi istirahat halinde görülen tremor yani titremedir. En çok ellerde görülür tremor genellikle saniyede 3 – 7 vuruşlu olup bir amaca yönelik hareket esnasında ve uykuda; Örn. bir bardağı tutmak için uzanıldığında kaybolur. Parkinsonda diğer önemli bir belirti kas tonusundaki artmadır bu nedenle hastada bir katılaşma vardır hastaya pasif bir hareket yaptırılmak istendiğinde bir dirençle karşılaşılır. Örn. hastanın bükülmüş kolu dirsekten açılmaya çalışıldığı zaman karşılaşılan direnç nedeni ile hareket zorlaşır buna dişli çark arazı adı verilir. Diğer önemli bir belirti hareketlerdeki genel yavaşlamadır. Yürüyüş küçük adımlarla kolları sallamadan ve vücut öne eğik ( antefleksiyon postürü ) pozisyondadır.
Bunlara ilave olarak mimiklerde azalma monoton ve kısık sesle konuşma ve oturup – kalkma güçlüğü de hastalığa eşlik eder. Her vakada rastlanmamakla birlikte hipersalivasyon (salya artımı) sebore (ciltte ve saçlı deride yağlanma pullanma) konstipasyon (kabızlık) sık görülen; empotans enkontinans (idrar kaçırma) ortostatik hipotansiyon seyrek görülen otonom sinir sistemi belirtileridir. Depresyon ve ileri devrelerde demans (bunama) görülür. Hastalık tablosu hastadan hastaya değişebilir. Bazan hastalık uzun yıllar sadece tremor ve adelelerde kasılma ile birlikte seyreder. Bu tabloya Hemiparkinsonizm denir. Bazanda tremor olmaksızın hareketlerde yavaşlama adelelerde katılaşma ve duruş bozukluklarının ön planda olduğu ve daha hızlı ilerleme gösteren vakalara rastlanır.
İlk kez 1817 yılında İngiliz hekim James Parkinson tarafından “titrek felç” adıyla tanımlanmıştır. Bu hekimin adıyla anılan ve bugünkü anlamda felç özelliği taşımayan hastalık iyi tanınması gereken en önemli parkinsonizm tipidir. Hastalığın temel belirtileri hareketlerin yavaşlığı titreme kasların sertliği ve duruş ve denge bozukluklarıdır. Klinik tanı için hareket yavaşlığına diğer üç ana belirtiden birinin eklenmiş olması yeterlidir.
Hastalık 40-75 yaşları arasında sıklıkla da 60 yaşın üzerinde başlar. Tüm Parkinson hastalarının sadece % 5 ila 10’unda hastalık başlangıç yaşı 20 ila 40 yaşları arasındadır. Genç yaş grubundaki hastalarda genetik nedenler araştırılmalıdır.
Parkinson hastalığı erkeklerde kadınlara oranla biraz daha sık görülür. Dünyanın her yanında ve her türlü sosyoekonomik koşulda rastlanılan hastalığın görülme sıklığı çeşitli ülkelerde farklıdır. Libya’da Bingazi şehrinde yapılan bir araştırmada 100 000′de 31 kişide rastlanan hastalık Hindistan’da Bombay şehrinde kapı-kapı dolaşılarak yapılan ve tüm yaş gruplarını kapsayan bir çalışmada 100 000′de 328 İspanya’da yapılan benzer bir çalışmada ise 100 000′de 270 oranında saptanmıştır. Kapı-kapı dolaşılarak 50 yaşın üzerindeki toplum kesimlerinde yapılan çalışmalarda bu oran yaklaşık 100 000’de 15-170 arasında bulunmuştur. Toplumda 65 yaş üzerinde her 100 kişiden birinin Parkinson hastası olduğu kabul edilmektedir.
Parkinson Hastalığında İlk Belirtiler:
Hastalık genellikle sinsi başlar ve belirtileri yıllar içinde son derece yavaş ama giderek artan biçimde ilerler öyle ki hastalar çoğu zaman hastalığın başlangıç tarihini kesin olarak söyleyemezler. Hastalar ilk belirtinin farkına vardıkları zaman hastalığın bazı belirtileri uzun zaman önce başlamış olabilir. Bir elinde titreme yakınmasıyla başvuran bir hastanın 5-6 yıl öncesine ait çekilmiş video filmlerinde yürürken bir kolunu sallamadığı fark edilebilir veya bazen hastanın eski fotoğraflarında öne eğik duruş özelliği dikkati çekebilir.
Parkinson hastalarının büyük çoğunluğunda sıklıkla ilk belirti bir el parmağında veya elde titremedir. Daha seyrek olarak ayak titremesiyle başlayabilir. Kimi hastada ise yazı yazarken harflerde küçülme veya yüzünde donuk ifade ilk belirtiyi oluşturur. Özellikle genç yaştaki hastalarda ilk belirti bir ayağın içe doğru dönük halde kasılmasıdır (distoni).
Hastaların hemen tümünde belirtiler tek bir beden yarısında ortaya çıkar ve zamanla karşı beden yarısında daha hafif olmak üzere kendini gösterir.
Hastalığın ilerleme hızı ile belirtilerin türü ve şiddeti hastadan hastaya değişiklik gösterecek şekilde farklıdır.
PARKİNSON HASTALIĞININ TEMEL BELİRTİLERİ
Parkinson hastalığının temel belirtileri titreme uzuvların sertliği hareketlerin yavaşlığı ve duruş bozuklukları yanı sıra bu belirtilerin birkaçının bir arada sorumlu olduğu el yazısının bozulması yürüme bozukluğu yürürken kilitlenme ve düşmelerdir.
Titreme (Tremor)
Parkinson hastalığının temel belirtilerinden en belirgini olan titreme genellikle hastanın doktora en sık başvurma nedenidir. Parkinson hastalarının yaklaşık % 80’inde titreme ortaya çıkmaktadır. Titreme sıklıkla bir taraftaki elde bazen de bir ayakta ortaya çıkar. Titreme tek bir parmağa sınırlı kalabildiği gibi bazen dili dudakları veya çeneyi de etkileyebilir.
Kaslarda sertleşme (Rijidite)
Bazı hastalar uzuvlarda sertlik hissinden yakınırlar. Bununla birlikte kas sertliği çoğu kez hastanın bir yakınması olmayıp hekimin fizik muayenede pasif harekete karşı olan bir direncin varlığını saptaması ile tanınır. Hekim hastaya gevşemesini söyleyerek hastanın uzuvlarını eklem yerlerinden bir çok kez nazikçe gerer ve büker ve bu pasif harekete karşı eklem çevresinde direnç arar. Böyle pasif harekete karşı sürekli bir direnç bulunması kaslardaki sertleşmeyi (rijidite) yansıtır. Parkinson hastalığında kaslarda sertleşme en sık el ayak bileği dirsek veya diz gibi eklemlerin muayenesinde saptanır. Bazen kas sertliği hekim tarafından eklemde sanki “dişli çark” takılması varmış gibi hissedilir.
Hareketlerde Yavaşlama (Bradikinezi)
Parkinson hastalığının belki de özürlülük yaratan en temel belirtisi olan hareketlerdeki yavaşlama yani “bradikinezi” erken veya geç olarak her hastada gelişir. Hareket yavaşlığı günlük yaşamdaki faaliyetlerin tümünün belli bir yavaşlıkta olmasına yol açar. Hareketlerin ardı sıra tekrarı ve eklemlerin hareket açıklığı azalmıştır. Hastaların basit günlük işlerini yapma sırasında örneğin düğme ilikleme kravat ve ayakkabı bağlama yazı yazma ve çatal-bıçak kullanma gibi incelik isteyen işlerde başlangıçta hafif derecede hissettikleri güçlük giderek artar. Zamanla istemli hareketlerin çoğunun yapılmasında örneğin yemek yerken ve çiğnerken alçak bir koltuktan doğrulurken otomobile binerken ve inerken yatakta bir taraftan diğer tarafa dönerken zorlanmalar dikkati çeker.
Yüz ifadesinde donukluk (hipomimi):
Doğal yüz ifadesini oluşturan yüz kasları hareketlerinin (mimikler) ve göz kırpma gibi otomatik hareketlerin azalmasına bağlı olarak hastalarda sabit bir bakışın eşlik ettiği donuk bir yüz ifadesi gelişir.
El yazısının bozulması (mikrografi):
Bazı hastalarda hastalığa bağlı ilk yakınma imzanın ya da el yazısı harflerinin küçülmesi olabilmektedir. Hareket yavaşlığı ön planda olan Parkinson hastalarının el yazıları incelendiğinde harflerin şekillerinin okunaklı olmakla birlikte yazı yazıldıkça boylarının giderek giderek küçüldüğü gözlenir ve yazı okunamayacak hale gelebilir. Buna ek olarak kullandığı elinde titremesi olan hastalarda yazı yazarken el yazısı harfleri titrek hatta okunaksız olabilir.
Parkinson Hastalığında Duruş ve denge Bozuklukları
Parkinson hastalarında duruş ve dengeyi koruma yeteneği zamanla bozulabilir. Birçok Parkinson hastası öne doğru hafifçe eğik durma eğilimindedir. Bu duruş biçimi ayakta dururken ve yürürken daha belirgin olur bazı hastalarda ise çok çarpıcıdır.
Yürüme bozukluğu yürürken kilitlenme ve düşmeler:
Normal yürüyüş sırasında adım atma kolları sallama doğal bir şekilde hızlı iç güdüsel ve otomatik olarakParkinson hastalığının özellikle erken dönemlerinde bir çok hastanın yürümesi normaldir ve yıllarca normal kalabilir. Zamanla hastalık için tipik olan küçük adımlarla yürüme hali dikkati çeker. İleri evrede olan ve yürümelerinin belirgin biçimde bozulduğu hastalar ayaklarının ucunu yerden kaldıramazlar ve bir veya her iki ayağı sürüyerek yürümeye başlarlar. Yürürken otomatik olarak yapılan kol sallama hareketi azalır ve zamanla kaybolur. Dönüşler yavaşlamıştır ve çok sayıda minik adımla vücut tek bir bütün halinde döner. Oysa normal bir dönüşte önce baş döner sonra gövde ve bacaklar bunu izler. Küçük adımlarla yürüyen ve öne eğik duruşa sahip olan ileri evredeki bazı Parkinson hastaları yürüme başlangıcında kendiliklerinden öne daha fazla eğilirler ve ellerinde olmaksızın adımlarını giderek hızlandırırlar ve istedikleri zaman duramazlar.
PARKİNSON HASTALIĞINDA DİĞER BELİRTİLERİ
Parkinson hastalığına eşlik eden diğer belirtiler arasında konuşma bozukluğu ve ses kısıklığı depresyon yorgunluk eklem ağrıları salya akması kabızlık uyku ve cinsel işlev bozuklukları unutkanlık ciltte yağlanma terleme artışı idrar yetiştirememeye bağlı kaçırma ve huzursuz bacak sendromu sayılabilir. Söz konusu hastalık belirtileri her Parkinson hastasında görülmediği gibi ortaya çıktığı zaman her hastada aynı şiddette olmaz.
alıntıdır.
Parkinson genellikle 50 yaşından sonra ortaya çıkan nadiren 40 yaşın altında beliren yavaş ilerleyen bir klinik tablodur. Parkinson daki en önemli belirtilerden birisi istirahat halinde görülen tremor yani titremedir. En çok ellerde görülür tremor genellikle saniyede 3 – 7 vuruşlu olup bir amaca yönelik hareket esnasında ve uykuda; Örn. bir bardağı tutmak için uzanıldığında kaybolur. Parkinsonda diğer önemli bir belirti kas tonusundaki artmadır bu nedenle hastada bir katılaşma vardır hastaya pasif bir hareket yaptırılmak istendiğinde bir dirençle karşılaşılır. Örn. hastanın bükülmüş kolu dirsekten açılmaya çalışıldığı zaman karşılaşılan direnç nedeni ile hareket zorlaşır buna dişli çark arazı adı verilir. Diğer önemli bir belirti hareketlerdeki genel yavaşlamadır. Yürüyüş küçük adımlarla kolları sallamadan ve vücut öne eğik ( antefleksiyon postürü ) pozisyondadır.
Bunlara ilave olarak mimiklerde azalma monoton ve kısık sesle konuşma ve oturup – kalkma güçlüğü de hastalığa eşlik eder. Her vakada rastlanmamakla birlikte hipersalivasyon (salya artımı) sebore (ciltte ve saçlı deride yağlanma pullanma) konstipasyon (kabızlık) sık görülen; empotans enkontinans (idrar kaçırma) ortostatik hipotansiyon seyrek görülen otonom sinir sistemi belirtileridir. Depresyon ve ileri devrelerde demans (bunama) görülür. Hastalık tablosu hastadan hastaya değişebilir. Bazan hastalık uzun yıllar sadece tremor ve adelelerde kasılma ile birlikte seyreder. Bu tabloya Hemiparkinsonizm denir. Bazanda tremor olmaksızın hareketlerde yavaşlama adelelerde katılaşma ve duruş bozukluklarının ön planda olduğu ve daha hızlı ilerleme gösteren vakalara rastlanır.
İlk kez 1817 yılında İngiliz hekim James Parkinson tarafından “titrek felç” adıyla tanımlanmıştır. Bu hekimin adıyla anılan ve bugünkü anlamda felç özelliği taşımayan hastalık iyi tanınması gereken en önemli parkinsonizm tipidir. Hastalığın temel belirtileri hareketlerin yavaşlığı titreme kasların sertliği ve duruş ve denge bozukluklarıdır. Klinik tanı için hareket yavaşlığına diğer üç ana belirtiden birinin eklenmiş olması yeterlidir.
Hastalık 40-75 yaşları arasında sıklıkla da 60 yaşın üzerinde başlar. Tüm Parkinson hastalarının sadece % 5 ila 10’unda hastalık başlangıç yaşı 20 ila 40 yaşları arasındadır. Genç yaş grubundaki hastalarda genetik nedenler araştırılmalıdır.
Parkinson hastalığı erkeklerde kadınlara oranla biraz daha sık görülür. Dünyanın her yanında ve her türlü sosyoekonomik koşulda rastlanılan hastalığın görülme sıklığı çeşitli ülkelerde farklıdır. Libya’da Bingazi şehrinde yapılan bir araştırmada 100 000′de 31 kişide rastlanan hastalık Hindistan’da Bombay şehrinde kapı-kapı dolaşılarak yapılan ve tüm yaş gruplarını kapsayan bir çalışmada 100 000′de 328 İspanya’da yapılan benzer bir çalışmada ise 100 000′de 270 oranında saptanmıştır. Kapı-kapı dolaşılarak 50 yaşın üzerindeki toplum kesimlerinde yapılan çalışmalarda bu oran yaklaşık 100 000’de 15-170 arasında bulunmuştur. Toplumda 65 yaş üzerinde her 100 kişiden birinin Parkinson hastası olduğu kabul edilmektedir.
Parkinson Hastalığında İlk Belirtiler:
Hastalık genellikle sinsi başlar ve belirtileri yıllar içinde son derece yavaş ama giderek artan biçimde ilerler öyle ki hastalar çoğu zaman hastalığın başlangıç tarihini kesin olarak söyleyemezler. Hastalar ilk belirtinin farkına vardıkları zaman hastalığın bazı belirtileri uzun zaman önce başlamış olabilir. Bir elinde titreme yakınmasıyla başvuran bir hastanın 5-6 yıl öncesine ait çekilmiş video filmlerinde yürürken bir kolunu sallamadığı fark edilebilir veya bazen hastanın eski fotoğraflarında öne eğik duruş özelliği dikkati çekebilir.
Parkinson hastalarının büyük çoğunluğunda sıklıkla ilk belirti bir el parmağında veya elde titremedir. Daha seyrek olarak ayak titremesiyle başlayabilir. Kimi hastada ise yazı yazarken harflerde küçülme veya yüzünde donuk ifade ilk belirtiyi oluşturur. Özellikle genç yaştaki hastalarda ilk belirti bir ayağın içe doğru dönük halde kasılmasıdır (distoni).
Hastaların hemen tümünde belirtiler tek bir beden yarısında ortaya çıkar ve zamanla karşı beden yarısında daha hafif olmak üzere kendini gösterir.
Hastalığın ilerleme hızı ile belirtilerin türü ve şiddeti hastadan hastaya değişiklik gösterecek şekilde farklıdır.
PARKİNSON HASTALIĞININ TEMEL BELİRTİLERİ
Parkinson hastalığının temel belirtileri titreme uzuvların sertliği hareketlerin yavaşlığı ve duruş bozuklukları yanı sıra bu belirtilerin birkaçının bir arada sorumlu olduğu el yazısının bozulması yürüme bozukluğu yürürken kilitlenme ve düşmelerdir.
Titreme (Tremor)
Parkinson hastalığının temel belirtilerinden en belirgini olan titreme genellikle hastanın doktora en sık başvurma nedenidir. Parkinson hastalarının yaklaşık % 80’inde titreme ortaya çıkmaktadır. Titreme sıklıkla bir taraftaki elde bazen de bir ayakta ortaya çıkar. Titreme tek bir parmağa sınırlı kalabildiği gibi bazen dili dudakları veya çeneyi de etkileyebilir.
Kaslarda sertleşme (Rijidite)
Bazı hastalar uzuvlarda sertlik hissinden yakınırlar. Bununla birlikte kas sertliği çoğu kez hastanın bir yakınması olmayıp hekimin fizik muayenede pasif harekete karşı olan bir direncin varlığını saptaması ile tanınır. Hekim hastaya gevşemesini söyleyerek hastanın uzuvlarını eklem yerlerinden bir çok kez nazikçe gerer ve büker ve bu pasif harekete karşı eklem çevresinde direnç arar. Böyle pasif harekete karşı sürekli bir direnç bulunması kaslardaki sertleşmeyi (rijidite) yansıtır. Parkinson hastalığında kaslarda sertleşme en sık el ayak bileği dirsek veya diz gibi eklemlerin muayenesinde saptanır. Bazen kas sertliği hekim tarafından eklemde sanki “dişli çark” takılması varmış gibi hissedilir.
Hareketlerde Yavaşlama (Bradikinezi)
Parkinson hastalığının belki de özürlülük yaratan en temel belirtisi olan hareketlerdeki yavaşlama yani “bradikinezi” erken veya geç olarak her hastada gelişir. Hareket yavaşlığı günlük yaşamdaki faaliyetlerin tümünün belli bir yavaşlıkta olmasına yol açar. Hareketlerin ardı sıra tekrarı ve eklemlerin hareket açıklığı azalmıştır. Hastaların basit günlük işlerini yapma sırasında örneğin düğme ilikleme kravat ve ayakkabı bağlama yazı yazma ve çatal-bıçak kullanma gibi incelik isteyen işlerde başlangıçta hafif derecede hissettikleri güçlük giderek artar. Zamanla istemli hareketlerin çoğunun yapılmasında örneğin yemek yerken ve çiğnerken alçak bir koltuktan doğrulurken otomobile binerken ve inerken yatakta bir taraftan diğer tarafa dönerken zorlanmalar dikkati çeker.
Yüz ifadesinde donukluk (hipomimi):
Doğal yüz ifadesini oluşturan yüz kasları hareketlerinin (mimikler) ve göz kırpma gibi otomatik hareketlerin azalmasına bağlı olarak hastalarda sabit bir bakışın eşlik ettiği donuk bir yüz ifadesi gelişir.
El yazısının bozulması (mikrografi):
Bazı hastalarda hastalığa bağlı ilk yakınma imzanın ya da el yazısı harflerinin küçülmesi olabilmektedir. Hareket yavaşlığı ön planda olan Parkinson hastalarının el yazıları incelendiğinde harflerin şekillerinin okunaklı olmakla birlikte yazı yazıldıkça boylarının giderek giderek küçüldüğü gözlenir ve yazı okunamayacak hale gelebilir. Buna ek olarak kullandığı elinde titremesi olan hastalarda yazı yazarken el yazısı harfleri titrek hatta okunaksız olabilir.
Parkinson Hastalığında Duruş ve denge Bozuklukları
Parkinson hastalarında duruş ve dengeyi koruma yeteneği zamanla bozulabilir. Birçok Parkinson hastası öne doğru hafifçe eğik durma eğilimindedir. Bu duruş biçimi ayakta dururken ve yürürken daha belirgin olur bazı hastalarda ise çok çarpıcıdır.
Yürüme bozukluğu yürürken kilitlenme ve düşmeler:
Normal yürüyüş sırasında adım atma kolları sallama doğal bir şekilde hızlı iç güdüsel ve otomatik olarakParkinson hastalığının özellikle erken dönemlerinde bir çok hastanın yürümesi normaldir ve yıllarca normal kalabilir. Zamanla hastalık için tipik olan küçük adımlarla yürüme hali dikkati çeker. İleri evrede olan ve yürümelerinin belirgin biçimde bozulduğu hastalar ayaklarının ucunu yerden kaldıramazlar ve bir veya her iki ayağı sürüyerek yürümeye başlarlar. Yürürken otomatik olarak yapılan kol sallama hareketi azalır ve zamanla kaybolur. Dönüşler yavaşlamıştır ve çok sayıda minik adımla vücut tek bir bütün halinde döner. Oysa normal bir dönüşte önce baş döner sonra gövde ve bacaklar bunu izler. Küçük adımlarla yürüyen ve öne eğik duruşa sahip olan ileri evredeki bazı Parkinson hastaları yürüme başlangıcında kendiliklerinden öne daha fazla eğilirler ve ellerinde olmaksızın adımlarını giderek hızlandırırlar ve istedikleri zaman duramazlar.
PARKİNSON HASTALIĞINDA DİĞER BELİRTİLERİ
Parkinson hastalığına eşlik eden diğer belirtiler arasında konuşma bozukluğu ve ses kısıklığı depresyon yorgunluk eklem ağrıları salya akması kabızlık uyku ve cinsel işlev bozuklukları unutkanlık ciltte yağlanma terleme artışı idrar yetiştirememeye bağlı kaçırma ve huzursuz bacak sendromu sayılabilir. Söz konusu hastalık belirtileri her Parkinson hastasında görülmediği gibi ortaya çıktığı zaman her hastada aynı şiddette olmaz.
alıntıdır.
