Multipl Skleroz ( Beyin ve Omirilik)

Hazırlayan: Dr. Aylin Öcal
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroloji A.D.

Multipl Skleroz (MS), beyin ve omirilikten oluşan santral sinir sistemindeki sinir klıflarının harabiyeti sonucu oluşan bir hastalıktır.

Hastalık çeşitli cğrafi bölgelerde daha sık görülmektedir. Örneğin, en sık görüldüğü bölgeler Kanada ve Kuzey Avrupa'dır. Ülkemiz, MS açısından orta riskli bir bölgedir. Hastalığın tam irsi geçişi olmamakla birlikte, ailesel yakınlık söz konusudur. MS hastalarının % 15'inin MS'li bir akrabası vardır.

Hastalık en sık olarak 20-40 yaşlarında başlar. Kadınlarda erkeklerden 2-3 kat daha fazla görülür.

Hastalar sıklıkla sinir sistemi ile ilgili belirtilerin başlamasından haftalar, aylar önce yorgunluk, halsizlik, kilo kaybı, kas ve eklem ağrıları tanımlar. Sinir sistemi ile ilgili belirtiler dakikalar, saatler, günler ya da haftalar içinde, nadiren de yıllar içinde sinsi bir biçimde gelişebilir. Hastaların yaklaşık yarısında başlangıçta kollar ve bacaklardan bir ya da daha fazlasında güçsüzlük ve/veya uyuşukluk görülür. Her iki bacakta felç biçiminde güçsüzlük olabilir; spastisite denilen kollarda ya da bacaklarda sertlikler oluşabilir. Saatler, günler içerisinde bir gözde, nadiren her iki gözde tam ya da kısmi görme kaybı olabilir. Yürürken dengesizlik, çift görme, baş dönmesi, idrar yapmada bozukluklar olabilir. Hastaların az bir kısmında bedenin sağ ya da sol yarısında felç, yüz felci, sağırlık ve sara nöbetleri gelişebilir. Göz bebeklerinde atma haraketi, başta ya da bir cisme uzanırken ellerde titreme, sarhoş vari konuşma şeklinde konuşma bozuklukları olabilir. Mutsuzluk, isteksizlik, duygusal tepkilerde dengesizlik gibi ruhsal belirtiler ya da unutkanlık bulunabilir.

MS alevlenmeler ve iyileşme dönemleri ile seyreden uzun süreli, çok uzun yıllar boyu devam edebilen bir hastalıklardır. Hastalığın iyi ve kötü gidişli şekilleri vardır. Bir hastanın kolunda kısa süreli ve geçici bir uyuşukluk şeklinde başlayıp, çok uzun yıllar boyu bir daha hiç atak olmayabilirken; başka bir hastada iki yada üç ayda bir tekrarlayan sık ataklar ortaya çıkar ve hastayı giderek özürlü ve bağımlı hale getirebilir.

Benzer şikayeti olan hastanın bir nöroloji hekimine başvurması gerekir. Hastalığın teşhis edilmesinde, magnetik rezonans görüntüleme denilen bir teknikle beyin ve bazen omurilik görüntülenmesi gerekir. Belden beyin omurlik sıvısı denilen sıvının alınarak incelenmesi de gerekebilir.
Atakların yatıştırılıp, belirtilerin düzelmesi için ağızdan ya da damardan bağışıklık baskılayıcı bir takım ilaçlar verilebilir. Çoğu kez bunun için hastanın hastaneye yatırılması gerekir.


Tedavi
Günümüzde MS hastalığının kesin tedavi yöntemi yoktur. Ancak son yıllarda geliştirilmiş olan bazı tedavilerle hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılması ve özürlülük oranının bir miktar azaltılabilmesimümkün olmuştur.


MS hastalarının kendilerini tedavi eden bir hekim tarafından yakından takip edilmesi ve düzenli bir biçimde kontrollere gelmesi gerekir. Hastalık için kullanılan ilaçlar genellikle bağışıklık sistemini baskıladığından geçirilen bir enfeksiyon, hastalık üzerine olumsuz etki edeceğinden, bu hastaların çok kalabalık ortamlara girmemesi ve bulaşıcı mikrobik hastalıklardan özellikle korunması gerekir. Özgürlüğün gelişmiş olduğu durumlarda bu hastaların fizik ve tedavi ve rehabilitasyon programlarına alınması gerekir.

MULTİPL SKLEROZ (MS) hakkında bilmek istedikleriniz...

17-21 Mayıs tarihleri arasında kutlanan Multipl Skleroz (MS) haftasında ;
Schering Alman İlaç tarafından düzenlenen basın toplantısında, MS hastalığının giderek artan önemine dikkat çekildi.

MS haftası çerçevesinde, Schering Alman İlaç tarafından düzenlenen basın toplantısına konuşmacı olarak Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı öğretim üyesi ve Türk Nöroloji Derneği Başkanı Prof.Dr.Aksel Siva, Türkiye MS Derneği Başkanı Şule Özkaner ve MS hastası Banu Gözgülü katıldı.

Çağımızın önemli hastalıklarından biri olarak kabul edilen ancak bugün hala gizemi çözülemeyen Multipl Skleroz’un sinir sisteminin kronik bir hastalığı olduğunu belirten Prof.Dr. Aksel Siva "MS, bağışıklık sisteminin bir çeşit şaşkınlığıdır" dedi.

MS’in bulaşıcı, öldürücü bir hastalık ya da akıl hastalığı olmadığını belirten Prof.Dr.Siva, bu hastalığın en çok beyaz ırkta, 20-40 yaş arası kadınlarda ve sosyo-ekonomik düzeyi yüksek insanlarda görüldüğünü belirtti.
MS’in görme bulanıklığı, çift görme, görüntünün kayması gibi görme bozuklukları, bir kolda bacakta ya da her iki bacakta güçsüzlük, yürümede dengesizlik, bir veya iki elde titreme, uyuşma, idrar kaçırma ya da yapamama gibi belirtilerle kendini gösterebildiğini söyleyen Prof.Siva, MS tanısının konulması için değişik test ve yöntemlere ihtiyaç duyulduğunu belirtti.

Prof.Dr.Siva, hastalığın kesin tedavisi olmadığını söylerken, 10 yıl öncesine göre bugün çok daha gelişmiş ilaçlar kullanabildiklerini ve bazı hastalarda bu ilaçlarla iyi sonuçlar alınabildiğini belirtti.

15 yıldır faaliyette olan Türkiye MS Derneği Başkanı Şule Özkaner, derneğin 700’e yakın MS hastası üyesi olduğunu söyledi. Özkaner, hastalara gerek tıbbi gerekse psikolojik destek veren derneğin şu anda yapımı süren MS rehabilitasyon merkezi ile ilgili bilgi verdi.

MS hastası 33 yaşındaki Banu Gözgülü ise MS ile ilgili deneyimlerini anlattı: "10 yıl önce yüzümün yarısında bir uyuşma başladı. Önce klima yüzünden olduğunu düşündüm. Doktora gittiğimde bana hemen teşhis konulamadı. Ancak MR çektirdikten sonra MS olduğum anlaşıldı. İlk başlarda çok ağır ataklar geçirdim.
Yürümemde, konuşmamda, görmemde çok büyük problemler yaşadım. Ancak her şeye rağmen normal hayatıma devam ettim ve yapmak istediklerimden vazgeçmedim. Evlendim, çocuk sahibi oldum. Gün aşırı enjeksiyon yapmak bazen zor gelse de, 9 yıldır tedaviye devam ediyorum ve kendimi sağlıklı hissediyorum. "

133 yıldır tıbbın hizmetine sayısız seçkin ürün sunan Schering AG, dünyada 130 ülkede 22.000’den fazla çalışanıyla hizmet veren araştırma-geliştirme tabanlı lider bir ilaç firmasıdır. Faaliyetleri doğum kontrolü ve hormon terapisi, diyagnostikler, radyofarmasötikler, dermatoloji, merkezi sinir sistemi, onkoloji ve kardiovasküler gibi sağlık alanlarına odaklanmıştır. Amacı, insan sağlığına seçkin ve yaratıcı ürünler sunarak yaşam kalitesini artırmaktır.

MS, beyni ve omuriliği tutan otoimmün bir hastalıktır. Bağışıklık sistemindeki (immün sistem) savunma amaçlı hücrelerin, nedeni henüz anlaşılamamış bir şekilde, sinir hücrelerinin (nöronlar) etrafında bulunan myelin kılıfını (buna bir nevi yağlı bir zar tabakası diyebiliriz) vücuda zararlı bir madde olarak algılamasıyla yok etmeye çalışmasıdır. Bu durum da, çeşitli sinir sistemi semptomları ortaya çıkarır. Bu semptomlar geçici olup, hastalığın düzeyine göre sekel bırakır, ya da bırakmadan ortadan kaybolurlar.

Hastalığın adı iki sözcükten oluşmaktadır:

Multipl: Bir veya daha çok bölgede etkin olup, bir veya daha çok belirti (semptom) vermesi.
Skleroz: Vücudun savunma hücrelerinin myelin kılıfına saldırması sonucu, bu kılıfı sertleştirerek işlevsiz hale getirmesi.
Bu skleroz sonucunda plak adı verilen lezyon(ların) oluşması MS'i oluşturur.

Hastalığın seyri ataklar ve iyileşmeler şeklindedir. Yine hastalığın düzeyine göre bu döngü süreleri değişiklik gösterir.

Hastalığın muhatapları çoğunlukla 20-40 yaş arası erişkinlerdir. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere oranla iki katıdır. Hastalığın coğrafyası da, ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe genişler. Daha çok Kuzey Avrupa'da yaygındır.

Her MS hastasındaki gelişmeler zaman ve belirti olarak farklılık gösterir. Hastalığın bilinen beş düzeyi vardır: